Yıldızlar

Başta yıldızın ne demek olduğunu öğrenerek başlamalıyız. ''Yıldız, ağırlıklı olarak hidrojen ve helyumdan oluşan, karanlık uzayda ışık saçan, gökyüzünde bir nokta olarak görünen plazma küresidir'' şeklinde açıklanıyor internet üzerinde. Peki, yıldız dediğimiz yapılar cidden nedir, nasıl oluşur?

Yıldızlar Nasıl Oluşur?

Yıldızlar; çoğu galaksiye dağılmış olan ‘’bulutsular’’ olarak bilinen geniş gaz ve toz bulutlarından doğar. Milyonlarca yıl boyunca bulutsuların sahip olduğu yer çekimi, bir bulutsu içindeki daha yoğun ceplerin kendi ağırlıkları altında ortaya doğru çökmesine neden olabilir. Çoğunlukla hidrojenden oluşan bir bulut çökerken, merkezindeki malzeme ısınmaya başlar. "Protostar" olarak bilinen, bulutta çöken bu nokta çekirdek olarak adlandırılır. Çöken gaz ve tozdan oluşan bu dönen bulutların bazıları, her biri yıldız oluşturan iki veya üç bloğa ayrılır. Bu, Samanyolu'ndaki yıldızların çoğunun neden çiftler veya çoklular halinde olduğunu açıklar. Ancak, bu malzemenin hepsi yıldızın bir parçası olarak son bulmaz; kalan toz, gezegenlere ve uydulara, asteroitlere ve kuyrukluyıldızlara dönüşebilir veya sadece toz olarak uzay boşluğunda kalabilir.

Polaris (Kutup Yıldızı); Kendisi üçlü yıldız sistemine sahiptir. Küçükayı takımyıldızı elemanıdır.

Milyonlarca yıl geçtikçe, bir protoyıldızın çekirdek sıcaklığı nükleer füzyonun başlayabileceği bir noktaya ulaşır. Yıldız daha sonra "ana dizi" adı verilen hayatının en uzun aşamasına başlar. Güneşimiz de dahil olmak üzere galaksideki çoğu yıldız ana dizi olarak sınıflandırılır. Bu, yıldızdaki nükleer füzyonun kararlı olduğu ve hidrojenin helyuma dönüştüğü bir durumdur. Bu süreç, yıldızı sıcak ve parlak tutan çok fazla enerji açığa çıkarır ve aksi takdirde yıldızın kendi üzerine çökmesine neden olacak inanılmaz kütledeki maddeye karşı dışarı doğru bir basınç sağlar. Bir yıldızın ömrünün yüzde doksanı ana dizi aşamasında geçer.

(Füzyon: Yıldızların merkezindeki bu yüksek sıcaklık ve basınç altında elementler adeta eriyip başka elementler oluşturabilir. Buna füzyon reaksiyonu denir. Yıldızların kütlesine, merkezindeki sıcaklık ve basınç miktarına bağlı olarak, yıldızın merkezinde üretebileceği ağır element çeşidi de değişir. Hidrojenin helyuma dönüşmesi ile başlayan bu süreç daha ağır elementlerin oluşmasına neden olabilir.)

Ana Dizi (Anakol) Yıldızı Nedir?

Güneş; G tipi bir anakol yıldızıdır.

Yıldızlar renk bakımından da farklılık gösterir çünkü sıcaklıkları da farklılık gösterir. Daha sıcak yıldızlar mavi veya beyaz görünürken, daha soğuk yıldızlar turuncu veya kırmızı görünür. Gökbilimciler bu özellikleri ana dizi yıldızlarını renk ve sıcaklığa göre kategorilere ayırmak için kullanırlar: O (mavi), B (mavi-beyaz), A (beyaz), F (sarı-beyaz), G (sarı), K (turuncu) ve M (kırmızı), en sıcak ve en büyükten en soğuk ve en küçüğe. Yaşamlarının sonuna gelen yıldızlar ana diziden çıkarlar. Bunlara süperdevler, kırmızı devler ve beyaz cüceler dahildir.

Güneşimiz G tipi sarı cüce ana dizi yıldızı olarak sınıflandırılmıştır. Güneşimizin birkaç milyar yıl daha ana dizi evresinde kalacağı öngörülmektedir. Ayrıca gece gökyüzünde gördüğümüz bazı yıldızların diğerlerinden daha parlak parladığını fark edebilirsiniz. Bir yıldızın parlaklığı ne kadar enerji yaydığı ve Dünya'ya ne kadar yakın olduğuyla ilgilidir. Mavi-beyaz yıldızlar kırmızı-turuncu yıldızlara göre aynı anda daha fazla füzyon yapar bu yüzden daha parlak ve sıcak olan mavi-beyaz yıldızlar daha kısa ömürlü olur.

Yıldızların Renkleri Ne Anlama Gelir?

HR DİYAGRAMI

Görmüş olduğunuz H-R diyagramı bize yıldızların; sıcaklıkları, kütleleri, yoğunlukları, hacimleri, madde miktarları vs. ile ilgili birçok bilgi verir.

Yıldızlar kısaca; anakol, beyaz cüceler ve devler olarak sınıflandırılabilir.

Mavi devler kırmızı devlere göre çok daha sıcak ve dolayısıyla daha kısa ömre sahip süper kütleli yıldızlardır. Birim zamanda salınan enerji ve füzyon tepkimeleri o kadar fazla ki mavi yıldızlar her zaman genç yıldız olarak ölürler fakat kırmızı renkteki çok daha soğuk olan bazı yıldızların yaşları (yaklaşık) 13.7 milyar yaşında olan evrenimize çok yakındır. Daha soğuk olmaları kırmızı yıldızların ömürlerini devam ettirmeleri için gereken füzyon tepkimelerinin sayısını azaltır ve bu sayede sahip olduğu madde miktarını oldukça yavaş şekilde tüketerek çok uzun ömürlü olurlar.

Güneş benzeri yıldızlar, yakıtlarını tükettiklerinde patlayarak dış kabuklarını atar ve yıldızın

etrafı gezegenimsi bulutsu adı verilen toz ve gaz bulutuyla çevrelenir. Geriye ise beyaz cüce olarak adlandırılan çekirdekleri kalır. Bu tür çekirdekler, genellikle küçük kütleli yıldızların artıkları olduklarından bu aşamaya gelmeleri çok uzun sürer. Örneğin Güneş için bu süre yaklaşık 10 milyar yıldır. Güneş'ten biraz daha büyük kütleli yıldızların beyaz cüce haline gelmeleriyse daha kısa (birkaç milyar yıl kadar) sürer. Bu zaman değerleri, sadece yıldızların beyaz cüce haline gelmesi için gereken süreyi gösterir.