Galaksiler

Ünlü galaksilerden birçoğunun ismini gerek günlük hayatımızda gerek derslerimizde sık sık duyarız, ama hiçbir zaman gerçekten ne olduklarını bilmeyiz. Bugün galaksiler hakkında bazı temel bilgileri, kaç tür olduklarını öğreneceğiz ve eşsiz görüntülerini inceleyeceğiz.

Galaksi, kelime anlamıyla, evreni oluşturan yıldız ve yıldızlararası madde sistemlerinden herhangi biridir ve kütleçekimi bağıyla birbirine kenetlenmiş yıldızlardan, gezegenlerden, geniş gaz ve toz bulutlarından oluşur. Bazı galaksiler o kadar büyüktür ki sistemlerinde milyarlarca yıldız bulundururlar. Daha küçük olanları ise birkaç bin yıldızdan oluşur. Bazı büyük galaksilerin merkezlerinde kara delikler vardır. Galaksilerin birçoğunun yaşı 10 milyar ile 13,6 milyar aralığındadır. Hubble Sınıflandırması’na göre 3 temel galaksi türü vardır: Sarmal (Spiral), Eliptik (Elliptical), Düzensiz (Irregular).

İlk olarak Sarmal Galaksilerden bahsedelim.Yapısına baktığımızda dönen bir diskin merkezinde yoğun bir merkezi şişkinlik bulunur ve bu şişkinlikten kaynaklanan sarmal bir yapı vardır. Tıpkı büyük rüzgâr güllerine benzerler. İçerisinde bulunan yıldızlar çok miktarda gaz ve tozdan oluşmuştur. Bu sebeple genç, yeni yıldızlardır ve bunlar daha sıcak yandıkları için evrendeki en parlak galaksilerdir. İçinde yaşadığımız Samanyolu Galaksisi de bir sarmal gökadadır. . Tüm galaksilerin yaklaşık %60'ının sarmal galaksiler olduğu düşünülmektedir, bu da sarmal galaksileri Evren'deki yıldızların çoğunluğunun evi yapmaktadır. Hubble, 30 yılı aşkın tarihi boyunca sarmal galaksilerin ayırt edici kolları ve sarmal özelliklerinin güzel görüntülerini yakalamıştır. Özellikle popüler olan Andromeda Galaksisi — büyük bir sarmal galaksi — Hubble tarafından eşi benzeri görülmemiş bir ayrıntıyla gözlemlenmiş, 100 milyondan fazla yıldız yakalamış ve bu galaksi türünün hassas çalışmalarında yeni bir ölçüt oluşturmuştur. Evren'deki çoğu sarmal galaksinin merkezinde bir çubuk yapısı vardır ve Hubble'ın NGC 1073 ve NGC 1300 görüntüleri, bu yapıların özellikle net görüntülerini sunmaktadır.

Sırada Eliptik Galaksiler var. Basık daire veya elips şeklinde olmaları, bir galaksinin sarmal mı yoksa eliptik mi olduğunu anlarken göz önünde bulunduracağımız bir unsurdur. Var olan galaksilerin büyük bir kısmı eliptik galaksilerdir. Bu galaksiler daha yaşlı yıldızlardan oluştuğundan çok parlak değildir. Eliptik galaksiler kısaca yıldız doğumlarının durduğu veya en aza indiği galaksiler olarak düşünülebilirler. Dolayısıyla genç yıldız nüfusları sayesinde maviye daha yakın olan sarmal galaksilerin aksine sarı-kırmızı renklerde olurlar.

Son olarak Düzensiz Galaksiler ise sınıflandıramayacağımız kadar farklı şekillerde olan galaksilere verilen isimdir. İçlerinde çok fazla gaz ve toz bulundururlar, bu da yeni yıldızların oluşması için uygun bir ortamdır. Bu galaksiler, başka galaksiler ile olan etkileşimlerden veya çarpışmalardan doğduğu için şekilleri düzensizdir.

Sonuç itibarıyla evrende bulunan temel galaksi türleri hakkında bazı önemli bilgileri öğrendik. Tüm bu bilgiler ışığında ise galaksilerin ne kadar karmaşık yapılardan oluştuğunu, ne kadar görkemli ve hayret uyandırıcı olduklarını anladık.

Dev eliptik galaksi ESO 325-G004